Hasta hakları ve sorumlulukları; herkes için eşit, nitelikli ve ulaşılabilir sağlık hizmetlerini sunmayı amaçlar. Bu haklar sayesinde hastanın fiziksel ve sosyal durumundan bağımsız olarak en iyi sağlık hizmetini alacağının garantisi verilir. Bu haklar, hasta ve sağlık çalışanlarının birlikte sahip çıkması gereken haklardır ve bu sebeple hastaların ve sağlık çalışanlarının hakları ve sorumluluklarını bilmeleri önem arz eder.

Hasta Hakları Yönetmeliği (R.G. 01.08.1998, Sayı 23420)

Tüm bu hakların amacı; “insan sağlığının yüksek düzeyde korunmasını” ve sağlık hizmetlerinin yüksek kalitede verilmesini sağlamaktır. Haklar, vatandaşların ve sağlık tedavisinde payı olanların hem görev hem de sorumlulukları ile ilişkilidir.

Koruyucu Tedbirlerin Alınması Hakkı

Her birey hastalıktan korunmak için uygun hizmet alma hakkına sahiptir. Bu amaca ulaşmak için sağlık hizmetlerinin görevi, sağlık hizmetlerinden ve bilimsel araştırma sonuçları ile teknolojik yeniliklerden herkesin yararlanmasını sağlamaktır.

Yararlanma Hakkı

Her birey sağlık ihtiyaçlarının karşılanması için sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Sağlık hizmetleri herkese eşit olarak verilmeli ve hastalığın türü, zamanı, ikamet yeri veya mali kaynaklar konusunda ayrım yapılmamalıdır.

Bilgi Hakkı

Her bireyin kendi sağlık durumu hakkında, mevcut sağlık hizmetleri ve onlardan nasıl yararlanabileceği konusunda bilgi alma hakkına sahiptir. Bunun yanında birey tüm bilimsel araştırma ve teknolojik yenilikler ile ilgili de bilgi talebinde bulunabilir. Sağlık hizmetleri, sağlık hizmeti verenler, hastanın kolay ulaşabileceği ve anlayacağı dilde bilgi vermek zorundadır. Hastaların kendi dosyalarında ve kayıtlarında kendileri ve hastalıkları ile ilgili bulunan bilgileri alma, fotokopi ile çoğaltma, soru sorma ve hata varsa onların düzeltilmesini talep etme hakkı vardır.

Rıza (Onay) Hakkı

Kendi sağlığı ile ilgili kararlara iştirak edebilmesi için her birey ilgili bilgileri alma hakkına sahiptir. Bu bilgiler bilimsel araştırmalara katılım da dahil olmak üzere herhangi bir işlem ve tedavi için şarttır.

Sağlık hizmeti verenler gerçekleşecek herhangi bir ameliyat veya tedaviye ilişkin tüm bilgileri (riskleri, sıkıntıları, yan etkileri ve alternatif durumları ile ilgili bilgiler de dahil olmak üzere) hastalara vermek zorundadır. Hastanın tedavi veya tıbbi müdahaleye itiraz etme hakkı veya tedavi sürecinde kararını değiştirip devam edilmesine karşı itiraz etme hakkı vardır. Hasta sağlık durumu ile ilgili bilgilendirilme konusuna itiraz hakkına sahiptir.

Özgür Seçim Hakkı

Yeterli bilgiye sahip her birey farklı tedavi yöntemleri ve tedaviyi verecek kişiler arasında seçim yapma hakkına sahiptir. Hasta, hangi teşhis ve tedavi yöntemin kullanılacağı ve doktor, uzman veya hastane seçimi konularında karar verme hakkına sahiptir. Sağlık hizmetleri, bu tedaviyi uygulayacak çeşitli sağlık kurumları ve doktorlar ile alınan sonuçlar hakkında bilgi vererek bu hakkın kullanılabileceğini temin etmelidirler. Bu hakkın kullanımını kısıtlayan tüm engeller kaldırılmalıdır.

Gizlilik Hakkı

Her birey kişisel bilgilerinin gizli tutulmasını talep etme hakkına sahiptir. Sağlık durumu, yapılan teşhis ve tedavi konuları yanı sıra teşhis ve tedavi yapılırken özel ziyaretlerinin gizliliğinin muhafazası hususunda kişi; sağlık hizmeti veren kurumdan gizlilik talep etme hakkına sahiptir.

Bir bireyin sağlık durumuna veya ona uygulanan tedaviye ilişkin bilgi ve veriler gizli olmalı ve muhafaza edilmelidir. Tıbbi müdahale sırasında bile kişisel gizliliğe saygı gösterilmelidir.

Hastaların Vaktine Saygı

Her birey hızlı ve önceden belirtilen süre içerisinde gerekli tedaviyi alma hakkına sahiptir. Bu hak tedavinin her aşaması için geçerlidir. Belli bir süre içinde verilmesi gereken hizmetler dikkate alınarak bekleme sürelerinin belirlenmesi sağlık hizmetlerinin görevidir. Önceden belirlenen süre içerisinde sağlık hizmeti verilemezse, aynı kalitede alternatif hizmetler kullanım ihtimali garanti edilmeli ve bundan kaynaklanan harcamalar makul bir süre içerisinde hastalara geri ödenmelidir. Doktorlar hastalarına bilgi verme süresi dahil olmak üzere yeterli zaman ayırmalıdır.

Saygınlık Görme

Her bireyin saygı, itina ve ihtimam gösterilerek; güler yüzlü, nazik, şefkatli ve hijyenik şartları sağlanmış; gürültü ve rahatsız edici bütün etkenlerden bertaraf edilmiş bir ortamda sağlık hizmeti alma hakkı vardır.

Dini Vecibelerini Yerine Getirme

Kuruluşun imkanları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde, hastaların dini vecibelerini yerine getirme hakkı vardır.

Ziyaret ve Refakatçi Hakkı

Her bireyin, kurum tarafından belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ziyaretçi kabul etme, mevzuat ve imkanlar ölçüsünde ve hekimin uygun görmesi durumunda refakatçi bulundurmayı isteme hakkı vardır.

Kalite Standartları Hakkı

Her birey yüksek kalitede sağlık hizmetinden yararlanma hakkına sahiptir. Kaliteli sağlık hizmeti hakkı, sağlık kurumları ve sağlık personelinin teknik performans, konfor ve insan ilişkileri açısından tatmin edici seviyelerde sunum yapmasını gerektirir.

Güvenlik

Kötü işleyen sağlık hizmetlerinden, tıbbi yanlışlık ve hatalardan meydana gelen zararlardan her bir bireyin korunma hakkı vardır ve yüksek güvenlik standartlarını karşılayan sağlık hizmetleri ve tedavilerinden de yararlanma hakkı bulunur.

Yenilik Hakkı

Her birey uluslararası standartlara göre, yeniliklerden teşhis prosedürleri dahil olmak üzere yararlanma hakkına sahiptir. Sağlık hizmetlerinin görevi, özellikle az rastlanan hastalıkları dikkate alarak araştırmalar yapmak ve onları desteklemektir.

Gereksiz Ağrı/Acı ve Sıkıntıdan Sakınma Hakkı

Her birey, hastalığının her evresinde, mümkün olduğu ölçüde acı ve sıkıntıdan korunma hakkına sahiptir. Sağlık kurum ve kuruluşları hizmetlerini verirken, bu amaçla hastanın tedavisinin kolay ve rahat geçmesi için gerekli tedbirleri almalıdır.

Kişisel Tedavi Hakkı

Her birey kendi kişisel ihtiyaçlarına göre, teşhis ve tedavi programlarını yönlendirme hakkına sahiptir. Sağlık kurum ve kuruluşları hizmetlerini, bu amaçla tedavi hakkını her zaman ilk sırada tutan esnek programlar ile temin etmelidir.

Şikayet Hakkı

Her bireyin bir zarar gördüğünde şikayette bulunma hakkı vardır. Sağlık kurum ve kuruluşları hastalara sahip oldukları haklar konusunda bilgi vermelidir. Şikayet, belli bir süre içerisinde sağlık hizmetleri yetkilileri tarafından yazılı olarak cevaplandırılmalıdır.

Tazminat Hakkı

Sağlık tedavisi sırasında fiziksel veya manevi ve psikolojik zarar gören bireyin kısa bir sürede tazminat alma hakkı vardır. Sağlık kurum ve kuruluşları, sorumluluğun gerçekte kimde olduğunu tespit edemese bile, zararın nedeni ve önemi ne olursa olsun tazminat hakkının her zaman var olduğunu temin etmelidir.

Hasta ve Hasta Yakını Sorumlulukları

• Hasta ve yakınlarının sağlık bilgilerinin değerlendirilmesi, tanı ve tedavinin sağlanmasında gerekli olduğundan, bu bilgileri hastanın tedavi ve bakımından doğrudan sorumlu olan kişilere tam ve doğru olarak aktarmak hasta ve yakınlarının sorumluluğundadır.
• Hasta ve yakınları tanı ve tedaviyle ilgili açıklamaları anlamakta güçlük çektiklerinde, bu durumu hastanın bakımından sorumlu kişilere bildirmeli ve akla gelen tüm soruları sormalıdır.
• Hasta ve yakınları, tedavi ve izlem sürecinde karşılaştıkları beklenmedik gelişmeleri hastanın bakımından sorumlu kişilere bildirmelidir.
• Hasta ve yakınları, hastanın tıbbi durumu hakkında bilgilendirildikten ve açıklamaları doğru anlayıp anlamadıkları hastanın bakımından sorumlu kişilerle birlikte tekrar değerlendirdikten sonra, alınacak kararlara aktif olarak katılmalı, yapılan tedaviye onay verip vermediğini bildirmelidir.
• Hastanın sağlığıyla ilgisi olan ve gereksinim duyulan konularda, ilgili birimlere nasıl ulaşılacağı ve buralardan nasıl yararlanılacağı hakkındaki soru ve görüşlerini kurumun ilgili birimlerine iletmelidir.
• Hasta ve yakınları ad, soyadı, adres, telefon, kayıt numarası gibi temel bilgilerin değişmesi durumunda kurum ya da kuruluşu bilgilendirmelidir.
• Hasta ve yakınları, randevu zamanına bağlı kalmalı ve gecikmeleri önlemeli, gecikme olduğu durumlarda diğer hastaların önce görülmelerini sağlayarak kurum ya da kuruluşa yardımcı olmalıdır.
• Hasta ve yakınlarının aldıkları sağlık hizmetinin mali sorumluluğu ya da sağlık güvence sistemiyle ilgili konular hasta ve yakınlarına aittir.
• Hasta ve yakınları, diğer hastaların haklarını göz önünde bulundurmalı, onlara saygı göstermelidir.
• Hasta ve yakınları, sağlık çalışanlarının haklarını göz önünde bulundurmalı, onlara saygı göstermelidir.